Geçici İkamet İzin Belgesi (Aufenthaltsgestattung)

Almanya’da iltica (sığınma) başvurusu yapan kişiler devletten maddi destek alabilir. Bu yardımlara “Asylbewerberleistungen” yani “sığınmacı yardımları” denir. Bu yardımlar, sığınma başvurun sonuçlanana kadar verilir. Bazı durumlarda, başvurun bitse bile bir süre daha devam edebilir.

Ne tür yardımlar var?

Bu yardımların bir bölümü “Grundleistungen” (temel yardımlar) olarak adlandırılır. Bunların içinde şunlar bulunur:

• Yiyecek ve içecek
• Kalacak yer ve ısınma giderleri
• Giysi ve ayakkabı
• Temizlik ve hijyen ürünleri
• Evde gerekli eşyalar (örneğin tabak, battaniye vs.)

Ayrıca, “Taschengeld” denilen bir cep harçlığı da verilir. Bu parayla örneğin bir SIM kart, otobüs bileti ya da küçük ihtiyaçlar alınabilir.

Yaşanılan yere göre bu yardımlar:

• Eşya olarak,
• Nakit para olarak
• Ya da artık yaygın olan ödeme kartı (Bezahlkarte) ile verilebilir.

Alınacak yardım miktarı şunlara göre değişir:

• Yaş
• Medeni durum
• Çocuğun olup olmaması

Sozialamt (Sosyal Yardım Dairesi) “Bescheid” denilen bir resmi yazı gönderir. Bu yazıda ne kadar yardım alınacağı  yazar. Eğer bu belge elinize ulaşmadıysa, Sozialamt’ta sizden sorumlu görevliye sorabilirsiniz. Ayrıca, bir danışma merkezine (Beratungsstelle) giderek bu belgenin doğru olup olmadığını kontrol ettirebilirsiniz. Yakındaki danışma merkezlerini BAMF NAVI, MBE ve  JMD.internet sitelerinde bulabilirsiniz.

Önemli: Almanya’da 36 ay (yani 3 yıl) kaldıktan sonra, sığınmacılar “Analogleistungen” denilen yeni bir yardım türüne geçebilir.

Bu yardımlar, normal Alman vatandaşlarının aldığı sosyal yardımlar (Sozialhilfe) kadar olur. Yani, daha yüksek miktarda yardım alma hakkı doğar.

Lütfen unutmayın: Eğer iltica başvurunuz “Dublin-Fall” (yani başka bir AB ülkesinden Almanya’ya geldiğiniz için başvurunun orada incelenmesi gerektiği) gerekçesiyle reddedilmişse, yasa gereği yardım alamayabileceğiniz söylenir. Ama bu konu tartışmalıdır. Bazı Alman sosyal mahkemeleri, bu kişilerin yaptığı itirazlardan sonra yardım kesintilerini durdurmuştur. Bu durumda bir avukattan hukuki destek almak önemlidir. “Dublin Prosedürü” sayfasında bu konu hakkında daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.

İlk kabul merkezlerinde (Erstaufnahmeeinrichtung) kaldığınız sürece,

yiyecek, içecek, barınma, ısınma, giysi, ayakkabı, temizlik ürünleri ve ev eşyası gibi yardımlar genellikle doğrudan orada verilir.

Eğer ilk kabul merkezinin dışında yaşıyorsanız – örneğin bir toplu konutta (Gemeinschaftsunterkunft) veya bir dairede – bu yardımlar farklı şekillerde sağlanabilir:

• Eşya olarak,
• Nakit para şeklinde,
• Kupon (gutschein) olarak,
• Ya da ödeme kartı (Bezahlkarte) üzerinden.

Bu yardımların hangi şekilde verileceğine, sizin durumunuza ve kaldığınız yere göre ilgili kurum karar verir. Bu uygulama, eyalete ve bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Bir dairede yaşıyorsanız, bazen kurum kira ve ısınma masraflarınızı doğrudan ev sahibine ödeyebilir.

Lütfen unutmayın:Eğer çalışıyorsanız, kazandığınız gelir hesaba katılır.Bu durumda, sığınmacı yardımlarına (Asylbewerberleistungen) hak kazanamayabilirsiniz ve toplu konutta kalıyor olsanız bile kiranızı kendiniz ödemeniz gerekebilir.

“Taschengeld” olarak adlandırılan cep harçlığı, göçmenlerin günlük yaşamda kişisel ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için verilen bir destektir. Bu para genellikle nakit olarak ödenebilir, ancak artık çoğu yerde ödeme kartı (Bezahlkarte) üzerinden verilmektedir.

Eğer bir ilk kabul merkezinde (Erstaufnahmeeinrichtung) ya da toplu konutta (Gemeinschaftsunterkunft) yaşıyorsanız, cep harçlığının bir kısmını eşya (örneğin hijyen ürünleri gibi) olarak, geri kalan kısmını ise nakit ya da ödeme kartıyla alabilirsiniz.

Mayıs 2024’ten itibaren Almanya’da “Bezahlkarte” (ödeme kartı) sistemi uygulanmaya başlamıştır. Bu kart sayesinde sığınmacılar (Asylbewerber*innen), Asylbewerberleistungsgesetz (AsylbLG) kapsamında aldıkları temel yardımları (Grundleistungen) artık nakit para olmadan alabilmektedir. Bu sistemle, devlet kurumları eskiden yapılan nakit ödemeleri veya banka havalelerini artık Bezahlkarte üzerinden yapabilmektedir.

Kart, banka kartına benzer şekilde çalışır. Çip ve PIN numarası bulunur. Diğer banka kartlarıyla aynı güvenlik standartlarına sahiptir. Kart üzerindeki bilgiler gizlilikle korunur. Belediyeler, bankalar ve ödeme hizmeti sağlayıcılarıyla iş birliği içinde kartları dağıtır. Kart için banka hesabı açmanız gerekmez.

Her ay verilen temel yardımın bir kısmı ödeme kartına yüklenir.

Ne kadar paranın karta yükleneceğine, nakit veya havale olarak ne kadar ödeneceğine her eyalet (Bundesland) kendi kurallarına göre karar verir. Kartla her ay belirli bir miktar nakit çekebilirsiniz ve bazı mağazalarda alışveriş yapabilirsiniz. Çoğu eyalette, kişi başına ayda en fazla 50 avro nakit çekmeye izin verilmektedir. Ancak, kartın kullanım kuralları eyaletten eyalete değişir. Örneğin internetten alışveriş yapılıp yapılamayacağı, fatura ödemesi veya havale yapılıp yapılamayacağı

her yerde farklıdır.

Bezahlkarte hakkında önemli bilgiler:

• Her mağaza kartı kabul etmez.
• Yurtdışına para göndermek mümkün değildir.
• Almanya içinde havale imkânı sınırlıdır – bu da örneğin sözleşme yapmak veya elektrik faturası ödemek gibi işlemleri zorlaştırabilir.
• Nakit çekme hakkı çok sınırlıdır.
• Online alışveriş çoğu yerde mümkün değildir.

Berlin dışındaki tüm eyaletlerde sistem uygulanmaya başlamıştır. Berlin’de uygulamanın 2026 başında başlaması planlanmaktadır. Bazı eyaletlerde belediyeler isterse Bezahlkarte sistemine katılmayabilir. Diğer eyaletlerde ise sistemin tüm bölge genelinde zorunlu olarak uygulanması gerekir. (Eylül 2025 itibarıyla)

Pro Asyl, Gesellschaft für Freiheitsrechte (GFF) ve DeZIM Enstitüsü gibi kurumlar Bezahlkarte sistemini eleştirmektedir. Eleştirilerin ana noktaları şunlardır: Kart, “entegrasyonu ve toplumsal katılımı” zorlaştırmaktadır. Ayrıca, sistemin eyaletlere maliyeti oldukça yüksektir.

Almanya’daki sağlık hizmetlerinden yararlanma şekli, ülkede ne kadar süredir kaldığınıza bağlı olarak değişir. Eğer 36 aydan (3 yıldan) az süredir Almanya’daysanız, sadece acil durumlarda tıbbi tedavi (Notfallbehandlung) alabilirsiniz. Eğer 36 aydan fazla süredir Almanya’daysanız, genel sağlık sigortası (Gesetzliche Krankenversicherung) kapsamındaki normal sağlık hizmetlerinden yararlanabilirsiniz. “Mülteciler İçin Sağlık Hizmeti” bölümünde, mülteciler için mevcut tıbbi bakım koşulları hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Eğer bir geçici ikamet izin belgeniz (Aufenthaltsgestattung) veya varış belgeniz (Ankunftsnachweis) varsa, Almanya’daki iş piyasasına erişiminiz sınırlıdır. Kendi işinizi kurmak (serbest meslek) genellikle yasaktır. Bir işyerinde çalışmak için, çalışmaya başlamadan önce yabancılar dairesine (Ausländerbehörde) başvurarak çalışma izni (Arbeitserlaubnis) almanız gerekir.

Sığınma başvurusunda bulunan kişiler belirli şartlarla çalışabilirler. 

• Eğer artık ilk kabul merkezinde kalmak zorunda değilseniz, Almanya’ya geldikten 3 ay sonra çalışabilirsiniz.
• Eğer hala ilk kabul merkezinde kalmanız gerekiyorsa, çalışma izni için 6 ay geçmesi gerekir ve bu durumda bazı ek şartlar vardır:
   
  • Sığınma başvurunuz, başvuru yaptıktan sonraki altı ay içinde kesin olarak sonuçlanmamış olmalıdır. Sığınma süreci ve başvuru hakkında daha fazla bilgi için „İltica Prosedürü“ bölümüne bakabilirsiniz.
  • Federal İş Bulma Kurumu (Bundesagentur für Arbeit) çalışmanıza onay vermiş olmalı veya §32’ye göre onay gerekmemelidir.
  • “Güvenli ülke”lerden gelmiyor olmalısınız. Güvenli ülkeler hakkında bilgi için handbookgermany.de sitesine bakabilirsiniz.
  • Sığınma başvurunuz “açıkça dayanaksız” veya “geçersiz” olarak reddedilmemiş olmalıdır.
  • Başvurunuz “açıkça dayanaksız” veya “geçersiz” olarak reddedilmiş olsa bile, bir mahkeme geçici yürütmeyi durdurmuşsa, başvuru yeniden geçerli sayılır ve tekrar Aufenthaltsgestattung alabilirsiniz. Bu durumda mahkeme nihai karar verene kadar kararın uygulanması durdurulur. “Açıkça dayanaksız” reddi, örneğin güvenli bir ülkeden gelmiş kişiler için verilir. Detaylar için „İltica Prosedürü“ bölümüne bakabilirsiniz. “Geçersiz” reddi ise, örneğin Dublin vakalarında uygulanır. Daha fazla bilgi için „Dublin Prosedürü“ bölümüne bakabilirsiniz.

• Almanya’da 18 ay kaldıktan sonra, ilk kabul merkezinde kalsanız bile belirli bir iş için çalışma izni alabilirsiniz. Bunun için iş teklifinizi bulup, iş teklifinizle birlikte Ausländerbehörde’ye başvurmanız gerekir.

Eğer bir Duldung belgeniz varsa, çalışma izni (Arbeitserlaubnis) ile ilgili daha fazla bilgiyi handbookgermany.de sitesinde bulabilirsiniz.

Önemli: Çalışma izniniz sadece belirli bir iş için geçerlidir. Gelecekteki işvereniniz, işin koşullarını gösteren bir formu Ausländerbehörde’ye göndermelidir. Siz de “Antrag auf Erlaubnis einer Beschäftigung” (Başvuru – Çalışma İzni) formunu doldurup teslim etmelisiniz. Ausländerbehörde genellikle iki hafta içinde yanıt verir. Eğer yanıt alamaz veya ret cevabı alırsanız, bir danışma merkezine başvurabilirsiniz. Eğer birkaç kez başvurmuş olmanıza rağmen hâlâ yanıt gelmez ve iş teklifini kaybetme riski doğarsa, bir avukat aracılığıyla idari mahkemeye acil başvuru (Eilantrag) yapabilirsiniz.

Almanya’da eğitim alma hakkınız vardır. Üniversiteye gidebilir veya okul temelli mesleki eğitim (schulische Ausbildung) alabilirsiniz. Gerekli şartlar hakkında detaylı bilgiyi handbookgermany.de sitesinde bulabilirsiniz.

Bir işyerinde mesleki eğitim (betriebliche Ausbildung) yapmak isterseniz, bunun için çalışma izni (Arbeitserlaubnis) almanız gerekir. Önce bir eğitim yeri (Ausbildungsplatz) bulmanız ve bu belirli yer için Ausländerbehörde’ye başvurarak izin almanız gerekir. Buradaki süreler ve koşullar, normal bir iş için çalışma izniyle aynıdır. Sığınmacılar için çalışma izni ile ilgili daha fazla bilgiyi, yukarıdaki “Çalışma” başlığı altında bulabilirsiniz. Devlet tarafından tanınan mesleki eğitim kurumları (staatlich anerkannte Ausbildungsstätten) için Federal İş Bulma Kurumu’ndan izin almanıza gerek yoktur.

Genel bilgiler ve detaylar için handbookgermany.de sitesinde okulda mesleki eğitim ve ikili mesleki eğitim (duale Ausbildung) hakkında bilgiler bulabilirsiniz.

Ayrıca, bir staj (Praktikum) yapmak isterseniz çoğu zaman yabancılar dairesinden izin almanız gerekir. Staj ücretsiz yapılacaksa, bu bir iş olarak sayılmaz ve izin gerekmez. Staj, okul veya ikili mesleki eğitimle ilgili detaylı bilgiler için handbookgermany.de sitesine bakabilirsiniz.

Kita (Çocuk Bakımı)

Almanya’da her çocuğun bir gündüz bakım kuruluşunda (ör. Krippe, Kita, Hort) veya gündüz bakımı sağlayan kişiler tarafından  (ör. Tagesmütter, Tagesväter) bakım alma hakkı vardır.

Bu hak temel olarak tüm çocuklar için geçerlidir, ancak bazı sınırlamalar vardır:

• Belgesiz çocuklar bir yere kaydolabilir, ancak bu hakları garanti edilmez.
• Aufenthaltsgestattung ile Almanya’da sığınma sürecinde olan çocuklar, birçok eyalette ilk kabul merkezinde kalmayı bıraktıktan sonra gündüz bakım hizmetine erişebilirler. Küçük çocuklar ve ebeveynlerinin ilk kabul merkezinde kalma zorunluluğu en fazla altı aydır. Bu konu ile ilgili detayları “Yerleşme & Konaklama” başlığı altında bulabilirsiniz.

Çocuğunuzun bakımı veya Kita yerleri ile ilgili sorularınız varsa, bir danışma merkezinden yardım alabilirsiniz. Kita hakkında daha fazla bilgi için handbookgermany.de sitesine bakabilirsiniz.

Okul

Almanya’da genellikle 6 yaşından itibaren çocuklar için okul zorunluluğu vardır. Çocukların hangi yaşta okula başlaması gerektiği ve bazı durumlarda daha erken kaydolup kaydolamayacakları, eyaletten eyalete değişir. Okul zorunluluğu, mülteci çocuklar ve Aufenthaltsgestattung veya Duldung sahibi çocuklar için de geçerlidir.

Her eyaletin, bir mülteci çocuğun okula ne zaman başlaması gerektiği ile ilgili farklı kuralları vardır. Kendi eyaletinizdeki kuralları handbookgermany.de sitesinde bulabilirsiniz. Sitenin en altında eyaletinizi seçip “Mülteci çocukların okula ne zaman başlamaları gerekir?“ başlığı altına bakabilirsiniz. Alternatif olarak, bir danışma merkezine de sorup öğrenebilirsiniz.

Entegrasyon kursunda Almanca öğrenir ve Almanya’daki yaşam, haklar, tarih ve toplum hakkında bilgiler alırsınız. Entegrasyon kursu, bir dil kursu ve bir oryantasyon kursundan oluşur ve kurs Almanca sınavı ile “Almanya’da Yaşam” testi ile tamamlanır.

Eğer hâlâ sığınma sürecindeyseniz ve bir Aufenthaltsgestattung belgeniz varsa, kursa boş kontenjan varsa katılabilirsiniz. Bunun için Federal Göç ve Mülteciler Dairesi’ne (BAMF) başvuru yapmanız gerekir. Sizin kursa katılmanız zorunlu olup olmadığını BAMF belirler. Kurs ücretsizdir. Genel bilgiler için handbookgermany.de sitesine bakabilirsiniz.

Kayıt sırasında hangi şehirde kalacağınız belirlenir. Bu kararı yetkililer değil, bir bilgisayar sistemi verir. Sistem, hangi ilk kabul merkezlerinde boş yer olduğunu ve hangi şehrin sizin ülkenizden gelen kişiler için sorumlu olduğunu bilir. Bu karara genellikle itiraz edemezsiniz. Eğer belirli bir şehirde kalmanız için çok iyi bir neden varsa (ör. bakıma muhtaç bir yakınınız oradaysa), danışma merkezlerinden yardım alabilirsiniz.

İlk Kabul Merkezinde Kalma Zorunluluğu

İlk haftalar veya aylar boyunca, yeni gelen mülteciler için tasarlanmış bir ilk kabul merkezinde (Camp) kalmanız gerekir. En geç 18 ay sonra genellikle başka bir konuta (Heim) yönlendirilirsiniz. İlk kabul merkezinde kalma süresi durumunuza göre değişir. Mesela:

• Çocukları olmayan yetişkinler: en fazla 18 ay
• Küçük çocuklar ve ebeveynleri: en fazla 6 ay
• “Güvenli ülkelerden” gelen kişiler: BAMF kararına veya ülkeyi terk edene kadar, bazı durumlarda 18 aydan uzun sürebilir (küçük çocuklar ve ebeveynleri için maksimum 6 ay)

Bu süre yalnızca istisnai durumlarda ve işbirliği yükümlülüğünün ihlali gibi özel durumlarda uzatılabilir. Eğer böyle bir durum söz konusuysa, süre uzatımını danışma merkezi veya avukat aracılığıyla kontrol ettirebilirsiniz.

İlk Kabul Merkezinden Sonra

İlk kabul merkezinden sonra sizi başka bir konuta yönlendirirler – bu ya başka bir toplu konut (Gemeinschaftsunterkunft) ya da bir daire olabilir. Bu konut yakındaki başka bir şehirde de olabilir. Bu karara karşı çıkmak genellikle çok zordur. Eğer belirli bir şehirde kalmanız için iyi bir neden varsa (ör. bakıma muhtaç bir yakınınız oradaysa), danışma merkezlerinden yardım alabilirsiniz. Toplu konutlarla ilgili genel bilgiler için handbookgermany.de sitesine bakabilirsiniz.

Sığınmacılar, gönderildikleri yerde zorunlu olarak kalmakla yükümlüdür. Bu, başka bir şehre kendiliğinden taşınamayacağınız anlamına gelir. Çok iyi bir nedeniniz varsa, Ausländerbehörde’ye bir “yer değişikliği başvurusu (Umverteilungsantrag)” yapabilirsiniz. Ancak başvurular çoğunlukla reddedilir. Bu süreçte bir danışma merkezi size yardımcı olabilir.

Kendi Dairenize Taşınma

Bazı eyaletlerde sığınmacılar, belirli şartlar sağlanırsa konutu terk ederek kendi dairelerini arayabilirler. Hangi eyaletin buna izin verdiğini danışma merkezinden öğrenebilirsiniz. Ancak daire bulmak genellikle çok zordur. Daha fazla bilgi için handbookgermany.de sitesine bakabilirsiniz. Asıl konutunuzdan taşınırsanız, yeni adresinizi Ausländerbehörde veya BAMF’a bildirmeniz gerekir. Bunun için kullanabileceğiniz bir örnek form mevcuttur.

İlk üç ay boyunca ve ilk kabul merkezinde kaldığınız sürece, Almanya içinde seyahat etmenize izin yoktur. Bu, bulunduğunuz alanı (genellikle şehir veya ilçe) terk edemeyeceğiniz anlamına gelir. Bu kurala “ikamet yükümlülüğü (Residenzpflicht)” denir. Eğer önemli bir randevu nedeniyle şehrinizi terk etmeniz gerekiyorsa, bunun için izin almanız gerekir. Bu izni Ausländerbehörde’den talep edebilirsiniz. Sadece resmi dairelerde veya mahkemelerde randevunuz varsa, izin almanıza gerek yoktur. Bu durumda, sadece Ausländerbehörde ve Federal Göç ve Mülteciler Dairesi’ne (BAMF) önceden yazılı olarak bilgi vermeniz yeterlidir. İzinsiz şehirden ayrılırsanız, ceza ödeyebilirsiniz. İzin almadan tekrar tekrar şehirden ayrıldığınız tespit edilirse, para veya hapis cezası alabilirsiniz. Bu tür cezalar, ileride oturumhakkınız için sorun yaratabilir.

Sığınma süreciniz boyunca yurtdışına seyahat etmenize izin yoktur. Özellikle kendi ülkenize yapacağınız seyahat, başvurunuzun reddedilmesine yol açabilir.

Bir istisna, okul veya meslek okulunun düzenlediği sınıf gezilerinde yapılabilir. Böyle bir durumda, geziden önce yetkililere veya danışma merkezine sormanız gerekir. Danışma merkezlerini Federal Göç ve Mülteciler Dairesi’nin web sitesinde bulabilirsiniz. Eğer 27 yaş veya daha gençseniz, Genç Göçmen Hizmetleri (Jugendmigrationsdienst) size yardımcı olur. 27 yaşın üzerindeyseniz, Yetişkin Göçmen Danışmanlığı (Migrationsberatung für erwachsene Zugewanderte) destek sağlar. Bu personel genellikle birçok dilde hizmet verir.

“Güvenli ülkelerden” gelen kişiler için geçerli olan kurallar şunlardır:

• Genellikle sığınma süreci boyunca ilk kabul merkezinde veya özel konutlarda kalmak zorundadırlar. Taşınmalarına izin yoktur.
• Genellikle çalışmalarına izin verilmez.
• Almanya içinde seyahat edemezler veya sadece Ausländerbehörde izniyle seyahat edebilirler.
• Genellikle entegrasyon kurslarına erişimleri yoktur.

Almanya federal hükümeti bazı ülkeleri “güvenli ülkeler” olarak belirlemiştir. Bu, bu ülkelerden gelen insanlar için tehlike görülmediği ve sığınma başvurularının hızlandırılmış şekilde sıklıkla reddedildiği anlamına gelir. Daha fazla bilgi için “İlticam Reddedildi” bölümüne bakabilirsiniz. Güvenli ülkeler (Ocak 2024 itibarıyla): Tüm AB üye ülkeleri, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Gürcistan, Gana, Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ, Moldova Cumhuriyeti, Senegal ve Sırbistan.

Konaklama merkezlerinde genellikle ücretsiz sığınma süreci danışmanlığı (Asylverfahrensberatung) sunulur. Bu hizmeti almak için konaklama merkezindeki görevlilere sorabilirsiniz.

Yakınınızdaki bir danışma merkezini BAMF-Navi ile bulabilirsiniz. Bunun için posta kodunuzu veya bulunduğunuz şehrin adını girip, danışma merkezi türünü seçmeniz yeterlidir.

Eğer 27 yaşın altındaysanız, size Genç Göçmen Hizmetleri (Jugendmigrationsdienst, JMD) yardımcı olur. 27 yaş veya üzerindeyseniz, Yetişkin Göçmen Danışmanlığı (Migrationsberatung für erwachsene Zugewanderte, MBE) size ve çocuklarınıza destek sağlar. Bu personel genellikle birçok dilde hizmet verir.

Ayrıca, proasyl.de sitesinde kendi eyaletinizdeki danışma merkezlerini arayabilirsiniz. Pro Asyl, bireysel danışmanlık da sunar; bu hizmet Almanca ve İngilizce olarak e-posta yoluyla verilir. Bunun dışında, size destek sağlayabilecek mülteci konseyleri de (Flüchtlingsrat) vardır. Sizden sorumlu mülteci konseyini fluechtlingsrat.de sitesinde bulabilirsiniz.

Bir avukat bulmak için ise Life Initiative sitesinden bilgi alabilirsiniz.