تغییر مسیر اقامتی

متقاضیان پناهندگی می‌توانند با تغییر مسیر اقامتی، آینده‌ی شغلی و اجازه‌ی اقامتی مطمئن داشته باشند. در عین حال شرکت‌ها و کمپانی‌ها نیز می‌توانند از این طریق نیروی کار پیدا کنند.

اگر نیروی کار متخصص محسوب می‌شوید  یا دانش‌ حرفه‌ی عملی بسیار خوبی دارید، می توانید تحت شرایط خاصی درخواست پناهندگی خود را پس بگیرید و برای تغییر مسیر اقامتی درخواست دهید. این مقررات شامل همسر و فرزندان خردسال شما نیز می شود (جمله‌ی چهارم بند سوم از پاراگراف ۱۰ قانون اقامت آلمان). اگر پرونده‌ی پناهندگی شما هنوز باز است و اقامت دریافت نکرده اید، متاسفانه امکان دریافت اجازه‌ی اقامت به عنوان نیروی کار متخصص را ندارید. انجام این کار مستلزم آن است که درخواست پناهندگی خود از اداره‌ی BAMF پس بگیرید. لطفا توجه داشته باشید: در صورت پس گرفتن درخواست پناهندگی در دادگاه اداری (Verwaltungsgericht) ، این تصمیم منفی نهایی و غیر‌قابل‌بازگشت خواهد بود. پس گرفتن درخواست همیشه باید با همراهی یک وکیل انجام شود.

نکته‌ی حائز اهمیت: حتی اگر درخواست پناهندگی را پس بگیرید، باز هم موانع بسیار زیادی برای تبدیل اقامت وجود دارد و باید واجد شرایط خاصی باشید. در بخش «چطور می‌توانم مسیر اقامتی خود را تغییر دهم؟» بیشتر در این مورد توضیح داده‌ایم.

اما مراقب باشید! ابتدا باید بررسی کنید که آیا ممکن است درخواست پناهندگی شما موفقیت‌آمیز باشد یا خیر. جواب مثبت به درخواست پناهندگی می‌تواند مزایای زیادی برای شما داشته باشد. مثلا به این دلیل که اقامت پناهندگی به داشتن شغل وابسته نیست، اما برای نگه داشتن و تمدید اقامت کاری، حتما باید موقعیت شغلی داشته باشید. در عین حال، باید مشخص شود که آیا اصولا می‌توانید تحت عنوان «نیروی کار متخصص» (به معنای دقیق کلمه) کار کنید یا خیر. مدارک شغلی و تحصیلی غیرآلمانی را نمی‌توان به راحتی در این کشور معادل‌سازی و باز‌تایید کرد. روند معادل‌سازی مدارک را در وب‌سایت handbookgermany.de بخوانید.

اگر درخواست پناهندگی کرده باشید و تصمیم در مورد درخواست شما هنوز قطعی نشده باشد، می‌توانید تحت شرایط خاصی مسیر اقامتی خود را تغییر دهید. . این مقررات شامل همسر و فرزندان خردسال شما نیز می شود (جمله‌ی چهارم بند سوم از پاراگراف ۱۰ قانون اقامت آلمان). می‌توانید درخواست پناهندگی خود را پس گرفته و روند تغییر مسیر اقامتی (Spurwechsel)  را آغاز کنید. برای چنین کاری باید واجد شرایط ریر باشید:

• پیش از تاریخ ۲۹ مارس سال ۲۰۲۳ وارد آلمان شده باشید.

و

• درخواست پناهندگی شما «به طور قطعی و غیر‌قابل‌اعتراض» رد نشده باشد.

و در عین حال

• یا نیروی کار متخصصی باشید که مدارک تحصیلی و حرفه‌ای شما در آلمان معادل‌سازی و به رسمیت شناخته شده باشد (پاراگراف ‌های a۱۸ و b۱۸قانون اقامت)

• یا فردی محسوب شوید که مهارت‌، تجربه و دانش حرفه‌ای بسیاری بالایی دارد (بند ۲ پاراگراف c۱۹ قانون اقامت)

اما مراقب باشید! این امکان صرفا شامل حامل کسانی می‌شود که واجد تمامی این شرایط پیچیده باشند. توصیه می‌شود که قبل از تصمیم‌گیری حتما با وکیل حقوقی مشورت کنید. تغییر مسیر اقامتی می‌تواند تحت شرایط خاصی به شما کمک کند که زودتر اجازه‌ی اقامت بگیرید. اما در عین حال، اگر با درخواست پناهندگی شما موافقت شود، تحت حفاظت دولت آلمان بوده و اقامت خواهید داشت. در صورتی که درخواست تغییر مسیر اقامتی را ثبت کنید، چنین امکانی را از دست خواهید داد. این موضوع به ویژه زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بخواهید اقامت پاراگراف c۱۹ بگیرید. برای این کار حتما نیاز دارید قبل از هر اقدامی، از اداره‌ی امور اتباع بیگانه نوعی تاییدیه‌ی اولیه/پیش‌موافقت    (Vorab-Zustimmung) بگیرید، چون این اداره موظف نیست حتما با درخواست اقامت شما موافقت کند و مقامات آن در گرفتن چنین تصمیمی مختار خواهند بود.

برای اینکه نیروی کار متخصصی محسوب شوید که مدارک فنی‌حرفه‌ای (Berufsausbildung) او در آلمان به رسمیت شناخته شده و می‌تواند طبق پاراگراف a۱۸ اقامت بگیرد، باید واجد شرایط زیر باشید:

• مدرک فنی‌حرفه‌ای آلمانی داشته باشید یا اگر مدرک تخصصی شما در خارج از آلمان اخذ شده، در این کشور معادل‌سازی و تایید شده باشد. مدرک فنی‌حرفه‌ای تخصصی به مدرکی گفته می‌شود که برای آن یک دوره‌ی آموزشی حداقل ۲ ساله را با موفقیت به پایان رسانده باشید. اطلاعات بیشتر در مورد شرایط معادل‌سازی مدارک غیرآلمانی را در وب‌سایت handbookgermany.de بخوانید.

• به غیر از آن، باید یک شغل تخصصی هم پیدا کرده باشید. یعنی برای شغل مورد‌نظر مهارت‌ و تخصصی را داشته باشید که [معمولا] در طی دوره‌ی فنی‌حرفه‌ای تخصصی کسب می‌شود. اما لازم نیست که این شغل حتما با مدرک تخصصی شما مرتبط بوده و همخوانی داشته باشد.

• برای اشتغال به شغل مورد‌نظر باید موافقت آژانس فدرال کار (Bundesagentur für Arbeit) را جلب کنید.

• در نهایت ، شرایط کاری برابر و منصفانه باید رعایت شود؛ به این معنی که دستمزد دریافتی شما باید در سطح دستمزد رایج برای آن شغل مربوطه در آن منطقه‌ی خاص باشد.

اگر بیشتر از ۴۵ سال سن دارید و برای اولین بار می‌خواهید درخواست اقامت پاراگراف a۱۸ نمایید، (فارغ از اینکه حداقل درآمد در آن منطقه و برای آن شغل چقدر است) باید واجد شرایط زیر باشید:

• یا درآمد ناخالص شما باید ۵۰/۴۴۲۷ یورو در ماه (۵۳۱۳۰ یورو در سال) باشد (قوانین مربوط به سال ۲۰۲۵) که معادل ۵۵٪ از سقف سالیانه‌ی برای محاسبه سهم بیمه‌ی بازنشستگی دولتی است.

  یا

• باید بتوانید ثابت کنید که پول کافی برای تامین هزینه‌های دوره‌ی سالمندی و بازنشستگی خود هستید.

در نظر داشته باشید که: اگر بازار کار منطقه‌ی مورد‌نظر نیاز مبرمی به آن شغل خاص داشته باشد، می‌توان در مورد شرایط فوق‌الذکر استثنائاتی قائل شد. مثلا در صورتی که دستمزد شما کمی کمتر از دستمزد لازم بوده یا سن شما کمی بیشتر از حداکثر سن باشد، باز هم ممکن است بتوانید برای گرفتن شغل و به تبع آن، اقامت، اقدام نمایید.

اطلاعات بیشتر در مورد اقامت مبنی بر بند a و b پارگراف ۱۸ را در وب‌سایت handbookgermany.de بخوانید. 

برای اینکه نیروی کار متخصصی محسوب شوید که مدارک دانشگاهی او در آلمان به رسمیت شناخته شده و می‌تواند طبق پاراگراف b۱۸ اقامت بگیرد، باید واجد شرایط زیر باشید:

• مدرک دانشگاهی آلمانی داشته باشید یا مدرک دانشگاهی‌ای که معادل مدرک آلمانی محسوب شده و شما را واجد شرایط اشتغال به کار تخصصی می‌کند. اما شغل شما می‌تواند سطحی پایین‌تر از سطح مدرک تحصیلی‌تان داشته باشد.

• برای اشتغال به شغل مورد‌نظر باید موافقت آژانس فدرال کار (Bundesagentur für Arbeit) را جلب کنید.

• در نهایت ، شرایط کاری برابر و منصفانه باید رعایت شود؛ به این معنی که دستمزد دریافتی شما باید در سطح دستمزد رایج برای آن شغل مربوطه در آن منطقه‌ی خاص باشد.

شرایط برای افرادی که سن بالاتری دارند، متفاوت است؛ اگر بیشتر از ۴۵ سال سن دارید و برای اولین بار می‌خواهید درخواست اقامت پاراگراف b۱۸ نمایید، (فارغ از اینکه حداقل درآمد در آن منطقه و برای آن شغل چقدر است) باید واجد شرایط زیر باشید: 

• یا درآمد ناخالص شما باید ۵۰/۴۴۲۷ یورو در ماه (۵۳۱۳۰ یورو در سال) باشد (قوانین مربوط به سال ۲۰۲۵) که معادل ۵۵٪ از سقف سالیانه‌ی برای محاسبه سهم بیمه‌ی بازنشستگی دولتی است.

  یا

• باید بتوانید ثابت کنید که پول کافی برای تامین هزینه‌های دوره‌ی سالمندی و بازنشستگی خود هستید.

در نظر داشته باشید که: اگر بازار کار منطقه‌ی مورد‌نظر نیاز مبرمی به آن شغل خاص داشته باشد، می‌توان در مورد شرایط فوق‌الذکر استثنائاتی قائل شد. مثلا در صورتی که دستمزد شما کمی کمتر از دستمزد لازم بوده یا سن شما کمی بیشتر از حداکثر سن باشد، باز هم ممکن است بتوانید برای گرفتن شغل و به تبع آن، اقامت، اقدام نمایید.

برای این کار باید واجد شرایط زیر باشید:

• در خارج از آلمان، دوره‌ی فنی‌حرفه‌ای حداقل ۲‌ساله‌ای را با موفقیت به پایان رسانده باشید و برای آن مدرک معتبر داشته باشید یا مدرک تحصیلی دانشگاهی داشته باشید. لزوما موظف نیستید این مدارک را در آلمان معادل‌سازی کرده و تاییدیه بگیرید.

در نظر داشته باشید که: مرکز معادل‌سازی مدارک غیرآلمانی (ZAB) باید طی ارزیابی صلاحیت شغلی یا مدرک تحصیلی، تایید کند مدرک مورد‌نظر در کشور مبدا، معتبر و رسمی بوده است. برای این کار باید خود شما به ZAB مراجعه کرده و درخواست ارزیابی کنید. این مقررات برای افراد متخصص فناوری اطلاعات (IT) صدق نمی‌کند. 

و

• شغل تخصصی پیدا کنید. به این معنی که شغل مورد نظر نیاز به داشتن مدرک تخصیلی دانشگاهی یا مدرک دوره‌ی فنی‌حرفه‌ای حداقل ۲ ساله داشته باشد.

             و

در طی پنج ساله گذشته، حداقل ۲ سال سابقه‌ی کار تخصصی داشته باشید. 

و

• درآمد ناخالص شما حداقل ۵۰/۳۶۲۲ یورو در ماه یا ۴۳۴۷۰ یورو در سال باشد (قوانین مربوط به سال ۲۰۲۵) مگر آینکه برای شغل مورد نظر مشمول تعرفه‌های دستمزدی اتحادیه‌های کارگری باشد.

• اگر بیشتر از ۴۴ سال سن دارید و برای اولین بار می‌خواهید درخواست اقامت بند ۲ پاراگراف c۱۹ نمایید، حداقل درآمد ناخالص شما باید ۵۰/۴۴۲۷ یورو در ماه یا ۵۳۱۳۰ یورو در سال باشد (قوانین مربوط به سال ۲۰۲۵). ممکن است مقامات دولتی در این زمینه استثنایی نیز قائل شوند.

توجه داشته باشید که در هر شرایطی، پیش از تصمیم‌گیری باید مشاوره‌ی حقوقی بگیرید. در ابتدا باید بررسی کنید که احتمال موافقت با درخواست پناهندگی شما چقدر است. گرفتن پناهندگی می‌تواند برای شما مزایایی به همراه داشته باشد، مثلا اینکه اقامت پناهندگی به داشتن شغل وابسته نیست، اما برای نگه داشتن و تمدید اقامت کاری حتما باید موقعیت شغلی داشته باشید. در عین حال، باید مشخص شود که آیا اصولا می‌توانید تحت عنوان «نیروی کار متخصص» (به معنای دقیق کلمه) کار کنید یا خیر. مدارک شغلی و تحصیلی غیرآلمانی را نمی‌توان به راحتی در این کشور معادل‌سازی و باز‌تایید کرد. روند معادل‌سازی مدارک را در وب‌سایت handbookgermany.de بخوانید.

تغییر مسیر اقامتی در صورتی ممکن است که درخواست پناهندگی شما در دادگاه رد نشده باشد و شما پیش از ۲۹ مارس سال ۲۰۲۳ وارد آلمان شده باشید. (و در عین حال، واجد شرایط اخذ یکی از انواع اقامت نیروی کار متخصص توضیح داده شده در بخش‌های پیشین باشید). 

بنابراین، در صورتی می‌توانید از امکان تغییر مسیر اقامتی بهره ببرید که پرونده‌ی پناهندگی شما هنوز در جریان باشد. اگر درخواست پناهندگی توسط اداره‌ی BAMF رد شده باشد (نه دادگاه)، می‌توانید درخواست را پس گرفته و روند تغییر مسیر اقامتی را آغاز کنید. برای این کار، باید به موقع به این تصمیم اعتراض کرده باشید و پرونده‌ی شکایت به طور قطعی بسته نشده باشد، چون در این مرحله است که شما این تصمیم را به طور قانونی به چالش می‌کشید.  با این حال، پس از صدور حکم دادگاه نیز کماکان می‌توانید در طول مدت‌زمان قانونی در‌نظر‌گرفته شده برای درخواست تجدید‌نظر (که معمولا یک ماه است)، درخواست پناهندگی خود را پس بگیرید.  توجه داشته باشید که: در این حالت، باید در ابتدا درخواست پناهندگی را از اداره‌ی BAMF پس بگیرید، نه فقط از دادگاه. اگر درخواست صرفا از دادگاه پس گرفته شود، حکم اولیه‌ی «رد شدن درخواست» همچنان اعتبار قانونی داشته و به مثابه حکم قطعی در نظر گرفته می‌شود. برای شروع روند تغییر مسیر اقامتی، حکم نباید قطعی و بی‌بازگشت بوده باشد.

اگر درخواست پناهندگی شما به این دلیل رد شده باشد که «به وضوح بی‌اساس» (offensichtlich unbegründet) بوده است، تا وقتی که ابلاغیه قطعی و غیر‌قابل‌اعتراض نشده باشد، می‌توانید درخواست خود را باز‌پس بگیرید. اما در برخی موارد (مثلا ارائه‌ی اطلاعات نادرست در مورد هویت)، قانون خاصی وجود دارد: در این حالت فقط می‌توانید مسیر اقامتی را به یکی از دو نوع a۱۸ یا b۱۸ تغییر دهید که شامل محدودیت داشتن مدرک معادل‌سازی شده در آلمان است. اگر در چنین وضعیتی هستید، حتما مشاوره‌ی حقوقی بگیرید. 

توجه داشته باشید که: در صورتی که واجد همه‌ی شرایط لازم برای تغییر مسیر به یکی از اقامت‌های a۱۸ یاb۱۸ باشید (یعنی مشاغلی که نیازمند دوره‌ی فنی‌حرفه‌ای خداقل ۲ ساله، معادل‌سازی مدارک تحصیلی و شغلی در آلمان و حداقل حقوق مشخص هستند)، این روند حقوقی بدون مشکل انجام خواهد شد، زیرا قانونا شما از حق دریافت این اقامت برخوردارید. 

اما در مورد تغییر مسیر به اقامت بند ۲ پاراگراف c۱۹ که مقررات کاری و آیین‌نامه‌ی استخدامی ویژه دارد، باید بسیار محتاط باشید، چون برخورداری از این نوع اقامت حق بدیهی و مسلم متقاضی نبوده و مقامات اداره‌ی امور اتباع بیگانه در تصمیم‌گیری اختیار کامل دارند. 

اطلاعات بیشتر در این مورد را در فصل «رد‌ شدن درخواست پناهندگی» بخوانید. چنانچه اقامت «دولدونگ» دارید، در وب‌سایت handbookgermany توضیح داده شده که چه امکان‌هایی برای گرفتن اقامتی مطمئن پیش روی شماست.